W 2011 Biała Księga Polskiego Towarzystwa Onkologicznego opublikowała dane, iż nowotwory jelita grubego znajdują się na drugim miejscu pod względem zapadalności wśród mężczyzn zamieszkujących Europę. Ponadto wskaźnik zapadalności na raka jelita grubego jest w dalszym ciągu większy u mężczyzn niż u kobiet. Według Krajowego Rejestru Nowotworów, w grupie osób w średnim wieku, na przestrzeni dwóch najbliższych dziesięcioleci należy spodziewać się zwiększenia liczby zachorowań u mężczyzn o 40%, a u kobiet o 20%.
Styl życia jaki prowadzimy, czyli dieta, aktywność fizyczna, narażenie na sytuacje stresowe, zanieczyszczenia środowiska itd. mają ogromny wpływ na to jak funkcjonuje nasz organizm. Styl życia przyczyniający się do obniżenia ryzyka rozwoju raka jelita grubego powinien składać się z kilku głównych założeń:
- Nasza dieta powinna dostarczać odpowiednią ilość wapnia. W kontekście zapobiegania choroby nowotw
orowej jego najważniejszą funkcją wapnia jest zmniejszanie ekspozycji jelit na szkodliwe substancje poprzez wiązanie kwasów tłuszczowych oraz żółciowych.
Źródła wapnia w pożywieniu to przede wszystkim mleko i produkty mleczne, ale także ryby spożywane razem z ościami i migdały. Normy spożycia dla populacji polskiej mówią o 800 – 1000 mg wapnia w ciągu dnia.
Niespełna 1000 mg wapnia dostarczymy po spożyciu: 300 ml mleka 2%, 200 g jogurtu naturalnego i 25 g sera żółtego gouda.
2. Nasza dieta powinna być bogata w błonnik pokarmowy. Wykazuje on wielorakie działanie w profilaktyce choroby nowotworowej jeli
A) dzięki łączeniu się z kwasami żółciowymi i zwiększaniu masy stolca znacznie skraca czas kontaktu potencjalnych związków kancerogennych ze światłem jelita
B) dodatkową zaletą błonnika pokarmowego jest udział w fermentacji bakteryjnej, dzięki której dochodzi do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.C) Błonnik pokarmowy dzięki swoim właściwościom obniża pH stolca
Normy spożycia dla populacji polskiej mówią o ilościach 20 – 30 g błonnika pokarmowego w ciągu dnia. 20 g błonnika to: dwie bułki grahamki, niecały woreczek kaszy gryczanej, płatki owsiane – 50 g oraz średniej wielkości jabłko – ze skórką!
- Nasza dieta powinna zawierać probiotyki i prebiotyki. Probiotyki są żywymi drobnoustrojami zasiedlającymi jelita człowieka, w których to rozmnażają się i pełnią wiele korzystnych funkcji. Stanowią między innymi:
- A) barierę ochronną przed szkodliwymi substancjami i antygenami pochodzącymi z diety
- B) biorą także udział w metabolizmie kwasów żółciowych i regulacji poziomu cholesterolu
C)bakterie kwasu mlekowego (pochodzące z probiotyków) posiadają zdolność zmniejszania aktywności enzymów uczestniczących w przekształcaniu prokancerogenów (substancji potencjalnie rakotwórczych) w substancje rakotwórcze.
Co przyczynia się do wzrostu ryzyka choroby nowotworowej jelita grubego? Czego więc unikać?
1. NADMIAR ZŁEJ JAKOŚCI TŁUSZCZÓW wzmaga częstotliwość nowotworów jelita grubego, płuc, okrężnicy oraz odbytnicy. Szczególnie niebezpieczne są nasycone kwasy tłuszczowe oraz TFA – izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Izomery trans zdolne są do zaburzania funkcjonowania układu immunologicznego. Dowiedziono, że wraz ze TFA rośnie ryzyko występowaniem raka piersi u kobiet oraz raka jelita grubego u kobiet i mężczyzn. Zaleca się natomiast wzbogacanie diety o wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz zwracanie uwagi na prawidłowe proporcje kwasów tłuszczowych omega – 6 do omega – 3. Nadmiar kwasów tłuszczowych omega – 6 prowadzi do nasilenia się występowania stanów zapalnych.
Źródłem kwasów tłuszczowych omega – 3 w naszej diecie są przede wszystkim tłuste ryby morskie (halibut, łosoś, śledź, sardynki, makrela) oraz oliwa z oliwek.
2. ZBYT DUŻE SPOŻYCIE CHOLESTEROLU prawdopodobnie zwiększa niebezpieczeństwo raka jelita grubego. Tezę tą tłumaczy się karcynogennym oddziaływaniem jego metabolitów, czyli koprostanolu i cholestanonu.
3. Z kolei CZĘSTE SPOŻYWANIE CZERWONEGO MIĘSA odpowiada za wzrost niebezpieczeństwa nowotworów okrężnicy i odbytnicy. Wynika ono z dużej ilości złej jakości tłuszczów w czerwonym mięsie oraz karcynogennych związków powstających w trakcie obróbki termicznej. Zależność tą tłumaczy się również obecnością azotanów i dużych ilości hemu w mięsie czerwonym.
4. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne – WWA, które powstają głównie w trakcie obróbki kulinarnej mięsa (smażenie, pieczenie) a także podczas wędzenia wykazują działanie mutagenne i rakotwórcze, natomiast drogi ich przenikania do organizmu wyznaczają wystąpienie nowotworów w konkretnych miejscach organizmu ludzkiego.
- ALKOHOL wg WHO zaliczany jest do 10 kluczowych czynników ryzyka zwiększających liczebność nowotworów złośliwych na świecie. Porównując osoby niepijące do osób spożywających 50g alkoholu na dzień zwiększa się relatywnie niebezpieczeństwo raka okrężnicy i odbytnicy o ok. 1,4 u osób pijących.
- MIKOTOKSYNY należące do substancji antyodżywczych wykazują działanie kancerogenne, mutagenne oraz teratogenne. Najbardziej niebezpieczne według naukowców są aflatoksyny a w szczególności ochratoksyna A. Wykazuje ona dodatkowo działanie neurotoksyczne (działają jak toksyna na układ nerwowy), nefrokancerogenne (rakotwórczy wpływ na nerki) oraz osłabiają układ odpornościowy. Źródłem mikotoksyn w diecie są przede wszystkim produkty z pleśnią; orzeszki ziemne, figi i migdały również mogą być zanieczyszczone mikotoksynami.
Odpowiednie organizacje sprawdzają na bieżąco stan ewentualnego zanieczyszczenia produktów spożywczych, więc nie trzeba sobie odmawiać tak cennego źródła „dobrych” kwasów tłuszczowych, jakim są orzeszki.