Dysfagia jest częstym objawem u pacjentów onkologicznych i może mieć znaczący wpływ na spożycie i stan odżywienia. Charakteryzuje się trudnością lub bólem podczas połykania i może powodować utratę wagi, odwodnienie, niedożywienie, a nawet zachłystowe zapalenie płuc, jeśli nie jest leczone. Dysfagia prowadzi do złego rokowania i powinna być natychmiast leczona. Największy odsetek pacjentów onkologicznych ze zdiagnozowaną dysfagią to chorzy z klinik nowotworów głowy i szyi. Problem dysfagii dotyka także osoby starsze i po przebytych udarach mózgu.
Dysfagia jest zaburzeniem połykania, które może powodować znaczne niedobory żywieniowe. Ten stan może być spowodowany skutkami ubocznymi leczenia raka, takimi jak radioterapia, chemioterapia i operacja, lub może występować jako niezależny stan. Leczenie żywieniowe jest niezbędne u pacjentów z dysfagią w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia niedożywienia i związanych z nim działań niepożądanych. Dzięki modyfikacjom diety i terapii żywieniowej chorzy mogą odnieść korzyści z poprawy stanu odżywienia, ogólnego stanu zdrowia i jakości życia. Interwencje żywieniowe mogą obejmować diety o zmodyfikowanej konsystencji, suplementy odżywcze (ONS-y), żywienie przez sondę dojelitową lub całkowite żywienie pozajelitowe (TPN). Niestety diety o zmodyfikowanej konsystencji mają niższą zawartość składników odżywczych niż zwykłe diety. Spożycie kalorii jest także obniżone. Stąd pacjenci powinni być pod ścisłą obserwacją dietetyczną by zapobiec niedożywieniu. Modyfikacja formy diety może zmniejszyć powikłania żywieniowe związane z dysfagią, z kolei modyfikując gęstość płynów możemy zmniejszyć ryzyko zachłyśnięcia się.
Celem leczenia żywieniowego dysfagii jest optymalizacja diety pacjenta w celu zapewnienia odpowiedniej podaży składników odżywczych przy jednoczesnym unikaniu pokarmów, które mogą nasilać trudności z połykaniem.
Dietetycy kliniczni specjalizujący się w onkologii znają wiele „trików” by pomóc pacjentowi z dysfagią. Tak jak wspomniałam powyżej, częścią leczenia jest żywienie dojelitowe i lub pozajelitowe. Co możemy więc zrobić poza interwencją chirurgiczną?
- Spożywać posiłki w pozycji siedzącej.
- Po włożeniu kęsa do ust należy przeżuwać powoli. Przełykając, przechylić podbródek do klatki piersiowej. Czynność ta pozwala zablokować drogi oddechowe.
- Stosować diety zmodyfikowane, które obejmują żywność ze zmodyfikowaną teksturą i zagęszczone płyny, które pomagają pacjentom jeść wygodniej i unikać aspiracji. Istotne jest, aby konsystencja była bezpieczna, jednakże należy zwrócić uwagę by oferowane posiłki były zróżnicowane i akceptowalne w smaku.
- Jedz małe, częste posiłki.
Przykładowe potrawy:
- Płatki owsiane z dużą ilością wody bądź mleka.
- Twaróg zmiksowany z jogurtem lub śmietaną.
- Przetarte i obrane ze skórki jabłko.
- Miękkie dojrzałe banany.
- Sorbety, lody, budynie.
Unikaj! Suchej żywności, szczególnie z ostrymi zakończeniami takiej jak: chipsy, tosty, krakersy. Ale również orzechy, ryż, twarde cukierki, napoje gazowane.