Jedno z najczęściej zadawanych pytań wśród moich pacjentów… „CZY TO PRAWDA, ŻE CUKIER ŻYWI RAKA?”. Cukier to nic innego jak węglowodany. Dzielimy je na proste i złożone. W prawidłowo skomponowanej diecie powinny znaleźć się przede wszystkim węglowodany złożone. Cukier (glukoza) jest niezbędny każdej komórce naszego ciała. Glukoza jest potrzebna do wytwarzania energii. Faktycznie komórki rakowe potrzebują około 200 razy więcej glukozy niż zdrowe.
Jednak nie sam cukier wydaje się być niebezpieczny a raczej reakcja organizmu na jego spożycie oraz konsekwencje jego nadmiaru w diecie (otyłość, nadwaga). Bez względu na to, jakiego rodzaju weęglowodny spożyjemy, przekształcają się one w glukozę dostarczając energii komórkom. Trzustka by obniżyć poziom cukru we krwi produkuje insulinę. Produkty bogate w cukier wydają się być szczególnie niebezpieczne dla osób z insulinoopornością (obniżona wrażliwość komórek organizmu na insulinę). Spożywając nadmierną ich ilość doprowadzamy do tzw. skoków cukrowych. Następstwem tego jest zwiększone wydzielanie insulinopodobnego czynnika wzrostu. Udowodniono, iż czynnik wspomaga rozwój komórek nowotworowych.
Skupiając się na poszczególnych rodzajach choroby nowotworowej można powiedzieć więcej. Dobrym przykładem jest badanie zaprezentowane 2019 roku. Analizowano wpływ podwyższonego poziomu cukru we krwi na oporność na oksaliplatynę (lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii m.in. nowotworów jelita grubego). Badanie przeprowadzono wśród ponad 150 pacjentów z rakiem jelita grubego (w III stadium). Naukowcy stwierdzili, iż długość przeżycia pacjentów z rakiem jelita grubego jest istotnie związana ze stężeniem cukru we krwi.
Badanie prospektywne rozpoczęte w 1997 wykazało, że wysokie spożycie cukru może przyczynić się do zwiększonego ryzyka raka trzustki. Związek wynika prawdopodobnie z roli hiperglikemii i hiperinsulinemii, do której przyczynia się m.in. długotrwałe spożycie cukru. Badanie przeprowadzono na prawie 80 000 kobiet i mężczyzn. Obserwacja badanych trwała do 2005 roku.
Z kolei inne badanie potwierdziło, iż rak jelita grubego jest silnie powiązany ze stanami zapalnymi. I tutaj przechodzimy do otyłości, wynikającej z nadmiernego spożycia kalorii, w tym również węglowodanów (cukrów). Aktualizacja z 2017 roku zamieszczona na stronie American Cancer Society przedstawia między innymi wyniki badania Światowego Funduszu Badań nad Nowotworami. Szacuje się, że około 20% wszystkich nowotworów zdiagnozowanych w Stanach Zjednoczonych jest połączona z otyłością i brakiem aktywności fizycznej. Są to dwie składowe, które można w łatwy sposób zmienić. Znaczna ilość badań pokazuje, że nie cukier zwiększa ryzyko raka a następstwa jego nadmiernego spożycia. Jednym z głównych następstw jest otyłość. Komórki tłuszczowe uwalniają białka zapalne (adipokiny). Mogą one uszkodzić DNA i ostatecznie spowodować nowotwory.
Wyniki badania kohortowego zaprezentowanego w 2015 roku na dorocznym spotkaniu ASCO (American Society of Clinical Oncology) pokazały związek między wysokimi losowymi poziomami cukru a krótszym całkowitym przeżyciem chorych na raka piersi.
Znaczącym zjawiskiem, jest zwiększone spożycie fruktozy w ostatnich 3 dekadach. Fruktoza jest cukrem prostym zwanym cukrem owocowym, gdyż naturalnie występuje w owocach, nektarze kwiatów i w miodzie. Dodawana jest do wielu produktów spożywczych: słodycze, napoje energetyczne, gazowane napoje owocowe, gotowe sosy, zupy i marynaty, płatki śniadaniowe. Fruktoza jest także dodatkiem do wielu leków. Udowodniono, iż fruktoza przyczynia się do szeregu powikłań związanych z otyłością (wynikającą z zespołu metabolitycznego). Wad nadmiaru fruktozy, w diecie jest znacznie więcej. Istotnym jest, iż może oddziałowywać na przepuszczalność jelit i przyczyniać się do uwalniania czynników zapalnych do wątroby. Fruktoza jest główną składową wysokofruktozowego syropu kukurydzianego (HFCS) dodawanego masowo do produktów przetworzonych. Jeść, więc te pełne witamin owoce czy nie? Ważna jest rozwaga w tym, co jemy. Należy, więc pamiętać by w diecie znalazło się więcej warzyw niż owoców.
W poprzednich postach wielokrotnie poruszałam temat profilaktyki. Pokrótce dodam jeszcze raz kilka zdań. Co możemy już dzisiaj zrobić by zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby nowotworowej?
1. Zmniejszenie spożycia napojów słodzonych cukrem powinno być priorytetem przy opracowywaniu interwencji w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby nowotworowej.
2. Odpowiednie spożycie kalorii zapobiega nadwadze i otyłości. Już niewielki spadek masy ciała przyniesie zdrowotne korzyści.
3. Odpowiedni dobór produktów w diecie (nie tylko cukrów). Należy jeść tak by zapobiec skokom cukrowym i pomóc organizmowi produkować mniej insuliny. Wyróżniamy wiele sposobów zapobiegania. Jednym z nich jest łączenie cukrów prostych z białkiem w tym samym posiłku (przykładowo kanapki z dżemem popij mlekiem lub zjedz razem z twarogiem). Dzięki temu poziom cukru będzie wzrastał powoli i nie nastąpi skok cukrowy.
4. Regularna aktywność fizyczna obniża ryzyko wielu nowotworów.
5. Prawidłowe czytanie etykiet. Znalezienie w liście składników cukru może wydawać się proste. Jednak w rzeczywistości stanowi problem dla wielu osób. Cukier znajdziemy nie tylko w słodyczach, ale także w zupach, sosach sałatkowych, keczupie. Rozróżniamy ponad 60 nazw dodawanego cukru. Są nimi: maltoza, dekstroza, miód, syrop kukurydziany, ryżowy i klonowy, nektar owocowy, agawa, melasa. Niektóre z wymienionych nazw brzmią zdrowo. Jednakże dla naszych komórek to wciąż tylko cukier.
Reasumując. Cukier nie powoduje szybszego wzrostu komórek rakowych! Wszystkie komórki, w tym komórki rakowe, potrzebują energii w postaci cukru we krwi (glukozy). Pozbawienie komórek rakowych cukru nie spowalnia wzrostu. Pośrednio dieta bogata w cukier może prowadzić do przyrostu masy ciała, co z kolei zwiększa tkankę tłuszczową zwiększając tym samym ryzyko rozwoju pewnych nowotwór. Pamiętajmy jednak, że w przypadku pacjenta ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową najważniejsze jest niedopuszczenie do niedożywienia. Nad zawartością cukru w diecie powinniśmy się skupić przede wszystkim w diecie przeciwnowotworowej oraz po leczeniu onkologicznym.
• International Agency for Research on Cancer, WHO World Cancer Report 2014, Geneva, Switzerland: World Health Organization
• McGuire S., Advances in Nutrition, Volume 7, Issue 2, Pages 418–419, March 2016
• Boyle P., Boniol M., Koechlin A., Bota M., Pizot C., Autier P., France Sugar and fructose consumption and the risk of cancer., University of Strathclyde Institute for Global Public Health at iPRI, Ecully, France; International Prevention Research Institute, Lyon
• Kaur V., Mazen Safar A., R Siegel E., Fariba J., Medarametla S., Kieber-Emmons T., Monzavi Behjatolah K., Pre-diabetes and breast cancer outcomes: Abrogating the confounding effect of anti-diabetic therapy, University of Arkansas for Medical Sciences, Little Rock, AR; WebMD Feature Reviewed by Melinda Ratini, DO, MS on February 12, 2019
• Bray GA, Nielsen SJ, Popkin BM. Consumption of high-fructose corn syrup in beverages may play a role in the epidemic of obesity, Am J Clin Nutr. 2004 Apr;79(4):537-43. Review. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2004 Oct;80(4):1090. PubMed PMID:15051594
• Stanhope KL, Havel PJ. Endocrine and metabolic effects of consuming beverages sweetened with fructose, glucose, sucrose, or high-fructose corn syrup, Am J Clin Nutr. 2008 Dec;88(6):1733S-1737S. Review. PubMed PMID: 19064538
• Charrez B., Qiao L., Hebbard L., The role of fructose in metabolism and cancer, Published: 01 February 2012
• H. Lustig R., A. Schmidt L. & D. Brindis C., Public health The toxic truth about sugar
• A. Schmidt, Claire D. Brindis, Added sweeteners pose dangers to health that justify controlling them like alcohol, argue Robert H. Lustig, Laura Nature volume 482, pages27–29 (2012)
• C Larsson S., Bergkvist L., Wolk A., Consumption of sugar and sugar-sweetened foods and the risk of pancreatic cancer in a prospective study
• The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 84, Issue 5, November 2006, Pages 1171–1176, https://doi.org/10.1093/ajcn/84.5.1171 Published: 01 November 2006